Tientallen geheime archieven openbaar gemaakt
Dinsdag 3 januari 2017 is het weer Openbaarheidsdag in het Nationaal Archief. Tal van interessante documenten zijn vanaf die dag zonder beperking voor iedereen in te zien.
Op de lijst van openbaar geworden archieven staan onder meer de dossiers van oud-Spanjestrijders van het archief van het ministerie van Justitie uit de jaren 1937-1938. 1966 is het jaar van het huwelijk van prinses Beatrix en prins Claus dat heel wat stof deed opwaaien. Politiek beleefden we de gedenkwaardige Nacht van Schmelzer. De notulen van de ministerraad van 1991 en 1992 vertellen onder andere hoe de ministers dachten en besloten over het Verdrag van Maastricht en hoe er tegen de Bijlmerramp werd aangekeken.
Alle dossiers van oud-Spanjestrijders nu openbaar
Honderden Nederlanders vertrekken tijdens de Spaanse burgeroorlog (1936-1939) naar Spanje om de strijdende partijen te steunen. Degenen die de Spaanse Republiek steunen zijn veelal politiek links georiënteerd, de aanhangers van de nationalisten van generaal Franco zijn rechts. Het openbaar geworden archief over oud-Spanjestrijders bestaat uit op persoonsnaam geordende processen-verbaal en rapporten uit de periode 1937-1938. Ze gaan over de opsporing van mogelijke ronselaars en over de vraag of de betrokken personen in vreemde krijgsdienst zijn getreden.
Koninklijk huwelijk en politieke rel in 1966
1966 is in ons collectief geheugen gegrift dankzij het huwelijk van prinses Beatrix en prins Claus in een rumoerig Amsterdam. De beraadslagingen in de ministerraad over het huwelijk zijn al bekend, maar uit de met potlood beschreven schrijfblokken van de secretaris komt nog een aardige anekdote naar voren. Tijdens de ministerraad van 30 december 1965 komt het geschenk namens het kabinet ter sprake. Wat moet het worden? Wat mag het kosten? Wie betaalt mee en hoeveel? Minister Luns zegt tijdens de vergadering van 7 januari 1966 geen ‘horreur’ en ‘niets moderns’ te willen.
Politiek gezien kondigt de ‘Nacht van Schmelzer’, waardoor het kabinet-Cals valt, een nieuwe tijd aan. Zowel in de aantekeningen van de secretaris van de ministerraad, als in privé-archieven van ministers is over de val van het kabinet meer achtergrondinformatie te vinden.
De weg naar één Europa in 1991 en 1992
Europa is in 1991 en 1992 onderwerp van gesprek in de ministerraad. Tijdens het EG-voorzitterschap van Nederland in 1991 wordt er onderhandeld over het Verdrag van Maastricht, dat op 7 februari 1992 van kracht wordt. Met dit Verdrag wordt de Europese Gemeenschap omgevormd tot de Europese Unie en behoren ook andere terreinen dan economische aangelegenheden en kernenergie tot het gemeenschappelijke Europese beleid. Het Verdrag van Maastricht legt ook de basis voor de Economische en Monetaire Unie (EMU) en de invoering van de gezamenlijke munt.
De Bijlmerramp
In oktober 1992 stort een vrachtvliegtuig van de Israëlische maatschappij El Al neer in de Amsterdamse Bijlmermeer. De ramp kost 43 mensen het leven: 39 bewoners van de getroffen flats, de driekoppige bemanning en de enige passagier van het vliegtuig. Zes jaar later zou deze ramp het onderwerp worden van een parlementaire enquête. Uit de notulen van de ministerraad van 1992 blijkt hoe er op dat moment over de ramp en zijn gevolgen werd gesproken.
Openbaarheidsdag
Ministeries dragen na twintig jaar hun archieven over aan het Nationaal Archief. De meeste archieven zijn direct door iedereen in te zien en te gebruiken. Maar voor sommige archieven wordt de openbaarheid nog een aantal jaren beperkt als dat nodig is om de privacy van nog levende personen of het landsbelang te beschermen. Dit mag maximaal 75 jaar duren, maar vaak is het korter. Zo worden de notulen van de ministerraad na 25 jaar openbaar. Andere archieven hebben vaak een termijn van 50 jaar. De altijd vooraf gestelde termijn vervalt op de eerste januari na het verstrijken ervan. Die dag heet sinds 2010 Openbaarheidsdag.